انواع مالچ ها و کاربردهای آنها در شرایط آب و هوای خشک و کم آبی

(کاربرد دستگاه چوب خرد کن در تولید مالچ ارگانیک)

مقدمه

مالچ به هر نوع ماده پوششی اعم از آلی یا معدنی گفته می شود که با هدف کاهش تلفات تبخیری آب بر روی سطح خاک پخش می گردد. مالچ پاشی یا پوشاندن زمین با مالچ با جلوگیری از تبخیر سطح باعث صرفه جویی و حفظ محتوای رطوبتی خاک می شود. همچنین مالچ می تواند انتشار علف های هرز را تا حد زیادی کاهش دهد یا از بین ببرد. این موضوع هم می تواند در افزایش راندمان مصرف آب موثر باشد. با این مقدمه ساده، اهمیت استفاده از مالچ در مناطقی با مشکلات کمبود آب برای پرورش گیاهان مواجه هستند آشکارشد. در این مقاله با انواع مالچ ها و کاربردهای آنها آشنا می شوید.

پیشنهاد ما برای مطالعه بیشتر شما

 11 روش صرفه جویی در مصرف آب در بخش کشاورزی

1.تبخیر سطحی خاک چیست؟

آب نقش حیاتی در توسعه و پرورش گیاهان دارد. همچنین وجود رطوبت در خاک مانع از وقوع فرسایش بادی خاک می‌گردد. رطوبت سطحی خاک به میزان رطوبتی از خاک گفته می شود که در عمق حداکثر یک متری سطح خاک وجود دارد. در دوره های بدون باران و گرم سال با تابش مستقیم نور خورشید به سطح خاک، رطوبت سطحی خیلی سریع تبخیر می‌شود و ضررهای بسیاری را در برای خاک و محیط ایجاد می‌نماید. لازم است برای پیشگیری از مواجهه با پدیده تبخیر رطوبت سطحی خاک اقدامات مهمی از جمله استفاده از مالچ صورت گیرد.

2.کابرد مالچ چیست؟

به مواد پوششی که روی سطح خاک ریخته می شوند و مانع از تبخیر آب سطحی می شوند مالچ گفته می شود.

مالچ هر نوع ماده پوششی اعم از آلی یا معدنی است که بر روی سطح خاک برای کاهش تلفات تبخیر اعمال می شود. این ماده ممکن است رشد کرده و در جای خود نگهداری شود، یا هر ماده ای که قبل از قرار دادن رشد و اصلاح شده باشد یا هر ماده ای که قبل از قرار دادن پردازش یا تولید و حمل شده باشد. مالچ پاشی یکی از روش های فرهنگی است که می تواند برای رفع این مشکل مورد استفاده قرار گیرد. پوشاندن زمین با مالچ با جلوگیری از تبخیر سطحی باعث صرفه جویی در آب می شود این لایه همچنین می تواند انتشار علف های هرز را تا حد زیادی کاهش داده یا از بین ببرد، که همچنین منجر به راندمان مصرف آب بالاتر می شود. کاه گندم، بریده‌های علف و بقایای برگ‌ها به‌وفور توسط محصولات تولید می‌شوند. بسیاری از تولیدکنندگان در حال حاضر این مواد مالچ پاشی را تولید می کنند و در حال حاضر منابعی را برای دفع آنها صرف می کنند. مالچ پاشی با استفاده از این ضایعات یک عمل مقرون به صرفه است که باعث صرفه جویی در آب، تعدیل دمای خاک، کاهش ضایعات و بهبود سلامت خاک می شود.

3.انواع مالچ

به طور کلی مالچ ها به دو دسته ارگانیک و غیر ارگانیک تقسیم می شوند. در ادامه هر دو نوع را معرفی و تشریح خواهیم نمود. البته روش های دیگری هم در تقسیم بندی مالچ ها وجود دارد که به نحوه استفاده از مالچ اشاره دارد. در این طبقه بندی مالچ ها به 4 دسته زیر طبقه یندی می شوند:

مالچ سطحی:

این نوع از مالچ ها با هدف کاهش و کنترل تبخیر سطحی و حفظ رطوبت خاک روی سطح خاک پخش می شوند.

مالچ پاشی عمودی:

روش کار در اجرای این نوع مالچ این طور است که گودال هایی به عمق 30 سانتی متر و قطر دهانه 10 سانتی متر در سرتاسر شیب در فواصل 2 تا 4 متر حفر می‌شوند. داخل این گودال ها با مواد الی شامل کاه و کلش، چمن و غیره تا 10 سانتی متر پر می شود. این عملیات منجر به نفوذپذیری بیشتر خاک شده و با کاهش تلفات رواناب و افزایش نرخ نفوذ آب منجر به افزایش ذخیره آب در خاک می گردد.

مالچ پلی اتیلن:

نوارهای پلاستیکی روی سطح خاک در ردیف های محصول یا اطراف تنه درختان ایجاد می‌شود. این روش بنابر شرایط محیطی اهداف مختلفی را می تواند دنبال کند.

مالچ رویشی زنده:

کاشت برخی گیاهان رویشی و سپس برگردان کردن آنها در خاک نه تنها سبب حفظ رطوبت خاک و ممانعت از ایجاد فرسایش خاک می‌گردد بلکه می تواند 25 تا 30 کیلوگرم در هکتار نیتروژن به خاک برگرداند.

4.مالچ ارگانیک

مواد مالچی ارگانیک شامل چمن، کاه، برگ های خشک، خاک اره چوب و کمپوست تولید شده از بقایای گیاهی است. این مواد با جذب حشرات و کرم ها به آسانی تجزیه شده و سطح مواد آلی و مغذی خاک یا در اصطلاح هوموس خاک را افزایش میدهند. نمونه ای از مالچ ارگانیک و کاربرد آن به شرح زیر است:

چمن کوتاه شده در عملیات چمن زنی:

چمن بریده شده با دستگاه چمن زن یا علف زن را میتوان جمع‌آوری نمود و به عنوان مالچ روی سطح خاک استفاده نمود. پس از تجزیه این مالچ ارگانیک مقداری نیتروژن نیر به ذخیره خاک اضافه می گردد و خاک را تقویت می کند. اگر چمن سبز را به عنوان مالچ استفاده کنید ممکن است در خاک ریشه کند و مشکلاتی را برای شما ایجاد نماید، پیشنهاد می شود که از چمن خشک به عنوان مالچ استفاده نمایید.

تصویر 1: مالچ ارگانیک چمن کوتاه شده

کاه و کلش:

کاه و کلش یا همان پوشش در برگیرنده دانه های غلاتی چون برنج، گندم و جو و همچنین پوست بادام، پوسته پنبه  و غیره از دیگر مواد مالچی ارگانیک مطرح هستند که برای حفظ رطوبت روی سطح خاک پخش می شوند. ارزش غذایی کاه کم است اما تجزیه شدن آن نیز به افزایش سطح مواد مغذی خاک کمک میکند. استفاده از مالچ کاه و کلش میزان جذب گرما از سطح خاک و تبادل حرارتی را کاهش میدهد و در نتیجه منجر به کاهش وقوع تبخیر سطحی خاک می شود.

تصویر 2: مالچ ارگانیک کاه و کلش

روزنامه:

استفاده از ورق روزنامه با ضخامت یک تا دو سانتی متر به عنوان مالچ ارگانیک هم در کاهش تبخیر سطحی موثر است البته مواد مغذی برای خاک فراهم نمی کند. اما در کنترل علف هرز می تواند موثر واقع شود. لازم است روی روزنامه سنگریزه بریزید تا نگهداری آن روی سطح خاک ممکن شود. در روزهایی که باد می وزد امکان استفاده از مالچ روزنامه ای نیست. همچنین از روزنامه ای که روی آن با جوهر رنگی چاپ صورت گرفته است خودداری کنید زیرا خطرناک است.

تصویر 3: مالچ ارگانیک روزنامه

برگ خشک:

برگ درختان به وفور در دسترس هستند، بنابراین برای استفاده مالچی مناسب اند. استفاده از مالچ برگ خشک در زمستان برای گرم نگه داشتن گیاهان خفته و پیشگیری از خطرات سرمازدگی بسیار مفید هستند اما به دلیل وزن کمی که دارند حتی ممکن است با وزش یک باد ملایم در محیط پخش شوند و از بین بروند یا مشکلاتی را برای زیباسازی فضای سبز ایجاد کنند. برای غلبه بر این مشکل باید از سنگریزه یا مواد دیگری که مانع بادبردگی میشوند استفاده کنید.

تصویر 4: مالچ ارگانیک برگ خشک

خرده چوب:

خرده چوب از بهترین نوع مالچ ارگانیک است. شاخه ها و سر شاخه های هرس شده درختان را می توان با استفاده از دستگاه چوب خرد کن SKN مدل Bio90 محصول شرکت سبزکوش کوش نگین به راحتی به خرده چوب تبدیل کرد و به عنوان مالچ ارگانیک و همچنین با هدف بهبود زیبایی فضای سبز روی سطح خاک پخش نمود. خرده چوب به عنوان مالچ ارگانیک ماندگاری زیادی دارد و مزیت دیگر آن این که به خاک زیرین اجازه تهویه میدهد. خرده چوب ظرفیت نگهداری آب بیشتری دارد و مناسب استفاده هم در مناطق بسیار خشک و هم مناطق مرطوب است. چرا که اگر باران بیش از حد نیز ببارد خرده چوب قادر به جذب آب است و شرایط غرق آبی را تعدیل میکند. در شرایطی هم که باران خیلی کم باشد و فصل خشکی طولانی در پیش باشد خرده چوب رطوبتی را که در خود ذخیره کرده آزاد می کند و به تعدیل شدن دما و بهبود شرایط کمک خواهد نمود. چوب های سخت و پر تراکم مواد مغذی بیشتری در مقایسه با چرب های نرم و سبک دارند. نکته دیگر آن است که میزان خرده چوب در دسترس ممکن است زیاد نباشد و همچنین برخی چوب ها حاوی مواد سمی هستند که در استفاده از آنها باید جانب احتیاط را در نظر داشته باشید.

تصویر 5: مالچ ارگانیک خرده چوب

کمپوست:

 از بهترین مواد مالچی کمپوست است. کمپوست جمعیت میکروبی را افزایش میدهد، سلامت خاک را بهبود می بخشد و سطح مواد مغذی را بالا می‌برد. لازم به ذکر است که کمپوست کمی اسیدی است، بنابراین یک افزودنی عالی برای خاک های قلیایی است. با این حال، یک مشکل اساسی کمپوست عدم قابلیت آن در کنترل علف های هرز است. دلیل بروز این مشکل مغذی بودن کمپوست است و همچنین ممکن است بذور علف های هرز در کمپوست نپوسیده باشند.

مزایای مالچ ارگانیک

مزایای مالچ ارگانیک به شرح زیر است:

1. مالچ آلی یا ارگانیک نقش بسیار مهمی در انعکاس تابش خورشید دارد. در نتیجه خاک خنک می ماند و به جلوگیری از تبخیر کمک خواهد نمود.
2. مالچ با ایجاد لایه ای روی خاک مانع از فراهم شدن شرایط مناسب سبز شدن بذر علف هرز می‌گردد. در نتیجه در کنترل علف هرز نقش دارد.
3. مالچ ارگانیک فرسایش خاک را کاهش می دهد، چرا که باد یا آب مستقیما با خاک در تماس نخواهد بود و لایه مالچی مانعی بر راه فرسایش آبی و بادی خاک می شود.
4. با پخش شدن مالچ ارگانیک روی خاک، شدت جریان آب باران کاهش و نفوذ پذیری خاک بهبود می یابد. نفوذ بیشتر آب به لایه های خاک به معنای افزایش محتوای آبی خاک و حاصلخیزی آن است.
5. مالچ ارگانیک پس از تجزیه شدن وضعیت محتوای هوموسی خاک را بهبود می‌بخشند. در نتیجه بهبود رشد گیاه، افزایش نفوذ آب و همچنین افزایش ظرفیت نگهداری آن در خاک مشاهده خواهد شد.
6. افزایش طح هوموس خاک سبب افزایش خلل و فرج یا تخلخل خاک میگردد. نتیجه این شرایط افزایش ظرفیت نگهداری آب در خاک و تعادل دمایی بهتر در خاک خواهد بود.

محدودیت های استفاده از مالچ ارگانیک

1. اگر زهکش خاک ضعیف باشد استفاده از مالچ ارگانیک مانع تهویه و حضور اکسیژن در ناحیه ریشه خواهد شد. مالچ ارگانیک می‌تواند خاک را خیلی مرطوب نگه دارد.
2. اگر مالچ در نزدیکی یا در تماس با ساقه گیاهان اصلی ریخته شود، رطوبت به دام افتاده در آن ناحیه محیطی مساعد برای توسعه بیماری ها و آفات ایجاد می کند.
3. انواع خاصی از مالچ های ارگانیک مانند یونجه و کاه می‌تواند حاوی بذر باشد و در نتیجه جمعیت علف هرز افزایش جدی خواهد یافت.

5.مالچ غیر ارگانیک

مالچ های غیر ارگانیک شامل سنگ، خرده سنگ، شن، مواد پلاستیکی، گرانول های زیست تخریب پذیر و نوار پلاستیکی هستند. در ادامه جزئیات بیشتری را با هم بررسی می کنیم.

شن، سنگ و سنگ ریزه:

استفاده از مالچ شن، سنگ و سنگریزه برای محصولات دیم مناسب است. برای پیاده سازی در محیط یک لایه سنگ یا سنگریزه 3 تا 4 سانتی متری روی سطح خاک قرار میگیرد و به این ترتیب علف هرز را کنترل می نماید، تبخیر سطحی خاک را کاهش میدهد و نفوذ باران به داخل خاک تسهیل می گردد. مشکل استفاده از این نوع مالچ آن است که تابش خورشید را منعکس می کنند و در نتیجه خاک بیش از حد گرم می شود. این محیط بسیار گرم در تابستان شرایط را برای گیاه هدف نامطلوب می نماید.

مالچ پلاستیکی:

مالچ های پلاستیکی که به صورت نوارهای پلاستیکی روی سطح پهن میشوند در کنترل تبخیر بسیار موثر هستند، مشروط به این که هزینه تهیه آنها زیاد نباشد در اجرا با محدودیت روبرو نخواهید شد. تکنولوژی تولید این نوارهای پلاستیکی مالچی پیشرفت زیادی نموده اند و خواص متفاوتی را مطابق با شرایط محیطی در اختیار می گذارند. مالچ پلاستیکی در سه نوع قابل طبقه بندی است:

مالچ پلاستیکی تجزیه پذیر: این نوع مالچ توسط نور خورشید تجزیه شده و از بین می روند.

مالچ پلاستیکی زیست تخریب پذیر: این نوع مالچ طی یک دوره زمانی در خاک تجزیه میشوند.

نوار پلاستیکی: در زنگ های مختلف شفاف، سیاه، سفید، نقره ای با اهداف کاربری مختلفی تولید می شوند. بیشتر برای محصولات باغی کاربرد دارند.

نوار پلاستیکی سیاه: به حفظ رطوبت، کنترل علف های هرز و کاهش تشعشعات خروجی کمک می کند.

نوار پلاستیکی نقره ای بازتابنده: به طور کلی دمای ناحیه ریشه را خنک نگه می دارد.

نوار پلاستیکی شفاف: دمای خاک را افزایش میدهد و هدف از استفاده آن آفتاب گیری بیشتر است.

تصویر 6: مالچ پلاستیکی سیاه

تصویر 7: مالچ پلاستیکی نقره ای

تصویر 8: مالچ پلاستیکی شفاف

مزایای استفاده از مالچ غیر ارگانیک:

از جمله مزایای استفاده مالچ غیر ارگانیک می‌توان به موارد زیر اشاره نمود:

1. حفظ رطوبت خاک
2. حفاظت از خاک در برابر فرسایش
3. متعادل کردن دمای خاک
4. کنترل بیماری و آفات با مالچ شفاف
5. کنترل علف هرز با مالچ غیر شفاف
6. و غیره