پودر یا گرانول قارچ مایکوریزا چیست؟

پودر یا گرانول قارچ مایکوریزا چیست؟

(معرفی و راهنمای کاربردی استفاده صحیح از قارچ مایکوریزا)

مقدمه

می‌دانید قارچ مایکوریز یا مایکوریزا چه موجودی است و چه کارهایی از دستش بر میاد؟ در این راهنمای کاربردی این نوع موجودات زنده خارق العاده را معرفی میکنم و روش به خدمت گیاه گرفتن آن‌ها را به عنوان همزیستی که باعث افزایش تولید و بهره‌وری گیاهی می‌شود براتون شرح خواهم داد:

تصویر 1: افزودن پودر قارچ مایکوریز به بستر ریشه گیاه

خاک محیطی زنده و پویاست!

دور از چشمان ما و در زمین زیر پایمان، خاک پر از زندگی و موجودات زنده است. بخش عمده ای از توده زنده خاک را قارچ ها تشکیل میدهند. این قارچ ها یک شبکه گسترده زیر زمینی تشکیل دادند و در مشارکت با گیاهان برای تقویت ریشه آنها کار و تلاش می‌کنند. بعید می‌دونم تا به حال این جنبه از نقش و جایگاه مهم قارچ‌ها به گوشتون خورده بوده باشد.

بیش از 90 درصد گونه‌های گیاهی با قارچ‌های مایکوریزا در ارتباط هستند. ما انسان‌ها از این روابط خیلی بی اطلاع هستیم اگرچه دانشمندان در حال مطالعه و کشف بسیاری از اصرار زیر پایمان یعنی در خاک هستند. اما فقط چند سالی است که متوجه شدیم مراقبت از سلامت خاک با به کار گرفتن شیوه‌های پایداری (همان کشاورزی پایدار، توسعه پایدار و تمام اقداماتی که نام پایدار را در انتهایش قرار میدهیم) مانند کمپوست کردن مواد آلی و برگرداندن این مواد ارزشمند به خاک یا استفاده مجدد برگ‌ها به عنوان بهبود دهنده خاک و مالچ و ... و یا استفاده نکردن از کودهای شیمیایی، روش‌های خاکورزی و کشاورزی حفاظتی و ... چقدر مهم هستند.

قارچ مایکوریز چیست؟

کلمه مایکورا به دو بخش مایکو به معنای قارچ و ریزا به معنای ریشه شکسته می‌شود. این نام مستقیما به رابطه همزیستی این قارچ‌ها با ریشه گیاهان اشاره می‌کند. مهم‌ترین مزیت این همزیستی برای جذب رطوبت و مواد مغذی و کمک به رشد بهتر گیاه است. یک بده بستان زیبا بین قارچ مایکوریزا و گیاه شکل می‌گیرد، به نحوی که قارچ به دلیل قدرت بالایی که در جذب عناصر از ذرات خاک دارد می‌تواند مقدار بیشتری از آنچه گیاه نیاز دارد به گیاه برساند و در عوض قارچ هم مزد خود را با دریافت مقداری از مواد غذایی که گیاه در فتوسنتز تولید کرده است می‌گیرد. فتوسنتر همان فرآیندی است که گیاه با جذب نور خورشید، آب و دی اکسید کربن مواد غذایی خود را در کلروفیل یا سبزینه تولید می‌کند.  

تصویر 2: ریختن پودر قارچ مایکوریز در بستر کاشت گیاه

شبکه‌ای که قارچ‌ها برای جذب عناصر غذایی و رطوبت در خاک تشکیل می‌دهند خیلی قویتر از ریشه‌های مویین گیاه عمل می‌کند. به طور باورنکردنی، شبکه قارچی می‌تواند تا 700 برابر بیشتر از ریشه‌های مویین گیاه در خاک گسترش و جذب داشته باشد. در نتیجه، خیلی برای این قارچ‌ها آسانتر است که فعالیت استحصال مواد از خاک را به عهده بگیرند. در مقابل هم غذایی که گیاه برای کارگران معدن خاک فراهم می‌کند رشد قارچ‌ها را تقویت می‌کند.

و به این ترتیب داستان یک تجارت پرسود در حالت برد ـ برد شکل گرفته‌ است.

روش‌های ازدیاد و مزایای قارچ مایکوریزا برای گیاهان

باغبان‌ها و کشاورزان می‌توانند سطح طبیعی حضور قارچ‌های مایکوریزا را در بستر خاک با روش‌های مختلف افزایش بدهند. از جمله کمپوست کردن یا خرد کردن (مالچ کردن) و مخلوط کردن مواد آلی، کودهای حیوانی و بقایای گیاهی (برگ‌، ساقه، پوست میوه و خرده چوب ) با خاک.

روش خیلی آسانتر، خریدن پودر قارچ مایکوریزا و اضافه کردن آن به چاله کاشت گیاه و در اطراف ریشه است. با این اقدام به استقرار و رشد سریع‌تر و سلامت گیاهان کمک می‌کنیم چون همانطور که ذکر کردیم دریافت رطوبت و مواد غذایی در همزیستی قارچ با ریشه شدت خواهد گرفت. به تصویر 3 نگاه کنید. توده حجیم ریشه در همزیستی با قارچ مایکوریزا منجر به جذب خیلی بیشتر آب و مواد غذایی می‌شود.

تصویر 3: همزیستی قارچ مایکوریز در ریشه یک نهال

از مزایای دیگر قارچ مایکوریزا کمک به گیاه در مقابله با خشکی و تنش رطوبتی، افزایش تولید محصول، مقاومت در برابر بیماری‌های گیاهی و زنده نگه داشتن گیاه در خاک‌های ضعیف و شرایط محیطی نامطلوب است.

گیاهان خشبی یا بهتر اشاره کنیم درختان بیشترین منفعت از همزیستی با این قارچ را می‌برند اما حضویر قارچ مایکوریزا برای انواع دیگر گیاهان هم مفید است.

چه گیاهانی از مزایای قارچ مایکوریزا محروم اند؟

گیاهان خانواده براسیکا با قارچ های مایکوریزا همزیست نمی‌شوند.  این خانواده شامل محصولاتی چون کلم بروکلی، کلم بروکسل، کلم پیچ، گل کلم، شلغم و ... است.

نکات مهم استفاده از پودر قارچ مایکوریزا

قارچ مایکوریزا را به صورت پودر، گرانول یا ژل می‌توانید خریداری کنید.

توجه کنید: قارچ مایکوریزا تنها یکبار به عنوان بهبود دهنده و کمک ‌کننده در زمان کاشت استفاده میشود. به ویژه برای درختان، درختچه ‌ها، بوته گل رز، گیاهاین پرچینی، درختان مثمر و گیاهان چند ساله کاربرد دارد. همچنین بذر چمن و پیاز گیاهان را می‌‎توان با قارچ مایکوریزا تلقیح نمود.

قارچ های مایکوریز برای استقرار گیاهان در بستر رشد بسیار موثر هستند. می‌توانید از پودر یا گرانول قارچ مایکوریز در بستر یا پات کاشت گیاه بریزید و با خاک مخلوط کنید و روی ریشه گیاه بپاشید به نحوی که مطمئن باشید با ریشه در تماس مستقیم قرار می‌گیرد.

در زمان کاشت پیاز یا بذر، ابتدا کمی از قارچ مایکوریزا را روی خاک محل کاشت بریزید.

توجه داشته باشید برخی گیاهان تنها با نوع خاصی از قارچ‌های مایکوریزا همزیست می‌شوند که ممکن است در پودر یا گرانولی که خریداری کرده‌اید وجود نداشته باشد.

هنگام کاشت گیاهانِ ریشه لخت از ژل برای تلقیح قارچ مایکوریزا استفاده کنید. اثربخشی آن به مراتب بهتر خواهد بود. در زمستان که گیاه خواب باشد می‌توان گیاه ریشه لخت را کشت کرد. برای این کار، طبق دستورالعمل سازنده، ژل را با آب مخلوط کنید و ریشه گیاه را قبل از کاشت در ژل فرو کنید تا آغشته گردد.

در زمان استفاده از قارچ مایکوریز، توجه داشته باشید که نباید از کودهای شیمیایی یا کودهای آلی غنی از فسفر مانند بنومیل استفاده کنید چرا که فعالیت قارچ مایکوریزا را سرکوب می‌کنند.

همچنین نباید هیچ نوع علف کش شیمیایی، آفت کش یا قارچ کشی استفاده شود. چرا که این موجودات زنده را نابود می‌سازند.

اگر به تازگی از قارچ‌کش‌های شیمیایی در محیط کشت استفاده کرده‌اید، از بکار بردن قارچ مایکوریزا صرف نظر کنید چون مواد شیمیایی سبب از بین رفتن قارچ های مفید می‌شوند.

نکته مهم دیگر این است که کودهای شیمیایی از رشد قارچ مایکوریزا جلوگیری می‌کنند.

یک اشتباه دیگر استفاده از قارچ مایکوریزا به تنهایی در خاک ضعیف یا بیش از حد کشت شده است. در این شرایط نیز همزیست شدن قارچ با ریشه گیاه به سختی صورت می‌گیرد.

ابتدا شرایط کلی خاک را با افزودن مقداری مواد آلی مانند کمپوست باغی، کود کاملا پوسیده دامی، بقایای گیاهای خرد شده و برگ بهبود دهید.

تصویر 4: ریختن پودر قارچ مایکوریزا در اطراف ریشه در زمان کاشت

منبع:

1. Complete Guide to mycorrhizal fungi