کشاورزی یعنی تولید مواد غذایی، علوفه، الیاف و دیگر محصولات مورد نیاز بشر از راه کاشت گیاهان و پرورش حیوانات اهلی است. در ادامه درباره کشاورزی بیشتر میخوانیم.

کشاورزی شامل طیف وسیعی از تخصص ها و فنون، از جمله راه هایی برای گسترش زمین های مناسب برای زراعت گیاه، حفر کانال ها و فرم های مختلف آبیاری می باشد.

اهمیت
در دنیای امروز با نگرانی های موجود و کمبود منابع، نیاز است تا کشاورزی را به سوی کشاورزی پایدار (مثلاً کشاورزی زیستی) یا کشاورزی فشرده (مثلاً صنعتی) پیش ببریم تا بتوانیم نیازها را در آینده برطرف نماییم.

زراعت مدرن، اصلاح نباتات، سموم، دفع آفات و کود و پیشرفت های تکنولوژیک به شدت باعث افزایش بازده محصول می شوند ولی باید در نظر داشت که این محاسن در کنار عیوبی چون آسیب گسترده زیست محیطی و اثرات منفی سلامت انسان حاصل می شوند.

شیوه های مدرن در دامپروی نیز به همین گونه است یعنی با افزایش تولید گوشت ما مشکلاتی چون ستم به حیوانات و تبعات بهداشتی ناشی از آنتی بیوتیک ها، هورمون رشد، و سایر مواد شیمیایی که معمولاً در تولید گوشت های صنعتی استفاده می شود را داریم.

تاریخچه
از آنجا که قدمت کشاورزی به 10٬000 سال پیش بازمی گردد دارای گستره وسیعی در سراسر جهان می باشد. توسعه کشاورزی باعث افزایش جمعیت بشر به نسبت جمعیت در شرایط شکارچی-گردآورنده گردید.

کشاورزی به طور مستقل در بخش هایی از کره ی زمین آغاز گردید و شامل دامنه متنوعی از گیاهان بود. دست کم 11 منطقه جدا در دنیای قدیم و دنیای جدید به عنوان مرکز تنوع یا مرکز مبدأ شناخته شده اند. دانه های وحشی از حدود 105٬000 سال پیش جمع آوری و به عنوان خوراک مصرف گردیدند.

تاریخچه کشاورزی در ایران
ایران از نخستین کشورهای جهان است که در آن کشاورزی و زراعت آغاز گردیده است. در قرن اول پیش از میلاد ایرانی ها همه درختان میوه ای که در یونان کشت می شده (به استثنای زیتون) کشت می کرده اند.

با هجوم اسکندر کشاورزی ایران رو به زوال گذاشت و بسیاری از مزارع از بین رفت و این وضع تا زمان به حکومت رسیدن اردشیر بابکان ادامه یافت. ساسانیان به بازسازی قنات ها و تشویق و گسترش کشاورزی، باغبانی و دامپروری پرداختند.

پس از ساسانیان تا حمله مغول، کشاورزی ایران به تناوب دچار رکود (در زمان بنی امیه) و پیشرفت (در زمان بنی عباس و حکومتهای محلی) گردید. دانشمندان این سرزمین در خلال مطالعه دربارهٔ ویژگی دارویی گیاهان به امور کاملاً فنی نیز می پرداختند و دستگاه هایی برای بهره برداری از آب تهیه دیدند که از آن جمله می توان چرخ چاه خودکار را نام برد.

عوامل موثر در کشاورزی
در کشاورزی عوامل طبیعی و عوامل انسانی موثر هستند. عوامل طبیعی شامل:

◊ خاک
نوع خاک قطعا در رشد گیاهان تأثیر دارد. خاکی که برای کشاورزی مناسب است، معمولا از ذرات ماسه، گیاخاک و رس تشکیل شده است. خاکی را حاصلخیز می گویند که سبب رشد بیشتر گیاه می شود.

حاصلخیزی خاک در واقع به معنی میزان توانایی خاک در پرورش دادن گیاهان است که به طور غیر مستقیم یا مستقیم در تولید غذای انسان ها نقش دارند. حاصل خیز بودن خاک به عوامل متعددی بستگی دارد، این عوامل عبارتند از وجود املاح، آب، اسیدی یا قلیایی بودن خاک، و هم چنین وجود موجودات ریز و ذره بینی در خاک.

◊ آب و هوا
هر محصولی آب و هوای خاص خود را نیاز دارد. مثلا برای کشت پنبه احتیاج به آب و هوای مرطوب است ولی انار در آب و هوای خشک و خرما در مناطق گرم کشت می شود. گاهی مواقع مناطقی که خاک شور دارند جزء مناطق کشاورزی به حساب نمی آیند ولی حتی در ان مناطق هم می توان محصولاتی با ارقام مقاوم به شوری کشت کرد.

و گاهی با احداث گلخانه در مناطقی با آب و هوای نامناسب یا در زمستان می توان محصولات خوبی تولید کرد. در کل منطقه ای برای کشاورزی خوب است که علاوه بر نور کافی، خاک غنی از مواد معدنی مفید و آب وهوای مناسب داشته باشد. که همه اینها باز به نوع محصول، سازگاری و مقاومت آن بستگی دارد.

◊ آب
در مناطق خشک مانند کشور ما، آب های آبیاری معمولاً کیفیت نا مطلوبی دارند. منظور از کیفیت آب، مطلوب بودن آن برای مصرف است. آب در مواردی از جمله کشاورزی، باغبانی، آشامیدن و صنعت مورد استفاده قرار می گیرد.

لذا چنان چه آب برای باغبانی و پرورش گیاهان زینتی مناسب و مطلوب باشد دارای کیفیت مناسب است. خطرات ناشی از شور یا سدیمی شدن خاک را می توان به سادگی از روی کیفیت آب و بر اساس مقدار و نوع نمک های موجود در آن پیش بینی نمود. لذا بدون انجام آزمایش های کیفی آب نباید آن را در طرح های آبیاری به مصرف رساند.

در عوامل انسانی نیز این شرایط باید برقرار باشد تا یک کشاورزی موثر و هدفمندی انجام شود: نیروی کار، ابزار و وسایل، سرمایه و مواد.

کشاورزی به زیرشاخه های بسیاری طبقه بندی می شود که امروزه به صورت مدرن انجام می شود. کشاورزی آنقدر گستره زیاد و وسیعی از تخصص ها و فنون را شامل می شود که امروزه ده ها رشته دانشگاهی از گرایش های مختلف کشاورزی وجود دارد و به همین دلیل کشاورزی مدرن این روزها به عنوان علم کشاورزی شناخته می شود. طبیعتا با توجه به تعریفی که از کشاورزی داشتیم باید بدانید که کشاورز در واقع کسی است که در تولید محصولات زراعی ( مزرعه)، باغی ( درختی)، دامی ( گاو و گوسفند و بز و...) و یا طیور ( مرغ، غاز، مرغابی و...) فعال است. مهم ترین فاکتوری که باید در بحث کشاورزی امروزی در نظر گرفت بحث اقتصادی بودن فعالیت مورد نظر است، یعنی اگر فعالیت کشاورزی که ما انجام می دهیم بعد اقتصادی نداشته باشد و مثلا به عنوان یک تفریح یا تفنن انجام شود طبیعتا نمی توانیم آن را کشاورزی اقتصادی بدانیم. افراد مختلفی با توجه به گرایش های مختلف کشاورزی در این حوزه فعالیت می کنند و اصطلاحات زیادی هم برای نشان دادن تخصص هر کدام به کار رفته می شود که به صورت کلی به این شکل طبقه بندی می شوند:

کشاورز یا زارع: به کسانی که در مزرعه به فعالیت اقتصادی در حوزه تولید محصولات کشاورزی می پردازند ( گندم، جو، یونجه، کلم، ذرت، پنبه، گوجه، خیار، کدو، برنج، لوبیا، عدس، نخود، بادام زمینی، چغندر، هویج، هندوانه، خربزه، توت فرهنگی، سیب زمینی، پیاز، سیر، باقالا و... به صورت کلی غلات و سبزیجات)

باغدار یا باغبان: به کسانی که در باغ ها به فعالیت اقتصادی در حوزه تولید محصولات کشاورزی می پردازند. ( سیب، گلابی، پرتغال، نارنگی، هلو، گردو، بادام، آلو، گوجه سبز، گیلاس، آلبالو، آناناس، موز، کیوی، نارنگی، نارگیل، انار، شلیل، انگور، آووکادو، انبه، خرما و... به صورت کلی میوه ها)

دامدار یا دامپرور: به کسانی که در حوزه فعالیت های اقتصادی در حوزه تولید محصولات کشاورزی حیوانی می پردازند. ( گاو، گوسفند، بز، شتر، لاما، خوک، اسب، قاطر، سگ، مرغ، ماهی، مرغابی، غاز، قورباغه، ملخ، زالو، کرم ابریشم، شترمرغ، بوقلمون، اردک، کبک، قرقاول، بلدرچین، پرندگان زینتی و... به صورت کلی هر چیزی مرتبط با پرورش و کسب درآمد از طریق حیوانات)
دسته بندی بالا از نظر من منطقی ترین دسته بندی در حوزه کشاورزی است اما طبیعتا طبقه بندی قطعی در این حوزه نیست. برای مثال لفظ کشاورز را بیشتر در بحث زمین و زراعت خلاصه می کنند اما ممکن است محصولاتی مثل قارچ در فضاهای بسته ای تولید شوند که الزاما زمین کشاورزی نیستند یا محصولاتی مثل گل و گیاهان زینتی الزاما در محیط های کشاورزی و مزرعه تولید نمی شوند. از طرفی واژه دامدار یا دامپرور اساسا بیشتر دز حوه نگهداری و پرورش حیوانات اهلی به کار می رود و مثلا کسیکه در حوزه پرورش ملخ یا قورباغه فعالیت می کند را الزاما نمی توان دامپرور عنوان کرد.

یا حتی بعضا تکثیر و پرورش گیاهان نیز به دسته بندی های بسیار از جمله گیاهان خودرو یا کشت شده تقسیم بندی می شوند که شما صرفا باید به این موارد آگاه باشید. به این موضوع دقت کنید که برداشت کردن گیاهان خودرو و برای مثال گیاهان دارویی که در کوه و بیابان سبز می شوند جزو کشاورزی و زراعت محسوب نمی شوند. جالب است بدانید که گونه های نادری از کشاورزی نیز وجود دارند که بسیار منحصر به فرد هستند، برای مثال تولید و تکثیر جلبک، قارچ، باکتری یا ویروس هایی که برای مصارف تجاری مثل تخمیر شیر و... استفاده می شوند نیز در دسته بندی کشاورزی قرار می گیرند.